دبیر آرتفر تهران:انتخاب کاغذ به عنوان ماده اصلی این رویداد یک تصمیم مسئولانه است
به گزارش یونا، آرتفِر تهران با نخستین اپیزود خود با عنوان «اُپن پیپر» از چهاردهم تا بیستویکم آذرماه ۱۴۰۴ در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار میشود.
این رویداد که به ابتکار و مدیریت انجمن نگارخانهداران تهران شکل گرفته، نخستین آرتفِر متریالمحور در منطقه ما به شمار میآید و تمرکز آن بهطور ویژه بر آثار خلقشده با متریال کاغذ است. آرتفِر تهران در چند اپیزود سالانه برگزار خواهد شد و «اُپن پیپر» نخستین گام آن است؛ گامی که هدف آن ایجاد یک مدل استاندارد، دسترسپذیر و پایدار برای بازار هنر ایران است و میتواند بهعنوان زیرساختی جدید در مسیر نهادسازی هنرهای تجسمی کشور عمل کند.
در خصوص برپایی این رویداد با حسین محسنی، دبیر آرت فر تهران به گفت وگو پرداختیم که در ادامه آن را می خوانیم.
نیاز به برپایی آرتفِر تهران از کجا نشأت گرفته است؟
آرتفِر تهران از یک خلأ ساده متولد نشده، بلکه از یک روند طولانی در بازار هنر ایران شکل گرفته است. بازار هنر ما طی سالهای اخیر با سه مسئله همزمان مواجه بوده است: نبود یک «فیر» استاندارد که بتواند حلقه تولید، نمایش و خرید را به هم متصل کند؛ افزایش هزینههای تولید و ارائه آثار؛ و کاهش قدرت خرید طبقه متوسط که مخاطب اصلی هنر بوده است. در چنین شرایطی، انجمن نگارخانهداران تهران بهعنوان تنها مرجع صنفی گالریها این ضرورت را بهوضوح احساس کرد: «ما نیاز به یک آرتفِر داشتیم که از دل واقعیت اقتصادی ایران بیرون آمده باشد، نه بر اساس شبیهسازی مدلهای خارجی»، آرتفِر تهران در واقع پاسخی به این نیاز ساختاری است؛ ایجاد یک پلتفرم پایدار که هم بازار را تقویت کند، هم چرخه اقتصاد هنر را دوباره فعال کند، هم امکان دیدهشدن منصفانه و حرفهای آثار را فراهم آورد. این آرتفِر یک رویداد مقطعی نیست؛ بخشی از یک طرح بلندمدت نهادسازی در هنرهای تجسمی ایران است.
تمرکز آرتفِر تهران بر متریال کاغذ چیست و در این رویداد از کاغذ چه میبینیم؟
تمرکز بر کاغذ، انتخاب یک مدیوم ساده نیست؛ انتخاب یک «زبان اقتصادی و فرهنگی» است. در این دوره، مخاطب، تنها طراحیهای کلاسیک یا نقاشیهای کوچک را نمیبیند. طیف وسیعی از هنرهای کاغذی همچون طراحی، نقاشی بر کاغذ، چاپهای دستی، عکس، تصویرگری، گرافیک، کلاژ، کتاب هنری، و حتی مجسمههای پاپیهماشه و آثار حجمی مبتنی بر کاغذ، در این در آرتفِر به نمایش در می آید. این گستره، کاغذ را از سطح یک ماده اولیه به جایگاه یک «پلتفرم هنری» ارتقاء میدهد. بسیاری از هنرمندان بزرگ جهان بخش مهمی از میراث خود را روی کاغذ خلق کردهاند، اما در ایران، ناآگاهی نسبت به ارزش آثار کاغذی باعث شده که بازار، سالها این حوزه را کمتر جدی بگیرد.
تمرکز این دوره تلاشی برای اصلاح همین سلیقه اشتباه است؛ سلیقهای که تصور میکند هر اثر هر چقدر بزرگتر یا هر اثری که روی بوم خلق شده باشد، ارزشمندتر است.
در حالی که از منظر اقتصاد هنر، آثار کاغذی یکی از عقلانیترین مدیومها هستند، هزینه تولید کمتر، حملونقل سادهتر، نگهداری آسانتر، قیمتگذاری منطقیتر و از همه مهمتر، نقدشوندگی بالاتر آن، این ویژگیها امکان بازگشت خریداران تازه، توسعه بازار و پایداری چرخه اقتصادی هنر را فراهم میکند. بنابراین تمرکز بر کاغذ هم یک موضع زیباییشناختی و نیز یک تصمیم اقتصادی برای بازتر کردن درهای بازار هنر است.
با توجه به تعریف بینالمللی آرتفِر، در آرتفِر تهران با کدام بخش از این تعریف روبهرو میشویم؟
آرتفِر تهران دقیقاً در نقطه تلاقی سه مفهوم نمایشگاه حرفهای، پلتفرم اقتصادی و فضای گفتوگو قرار دارد. در این «فیر» همان مؤلفههای اصلی آرتفِرهای بینالمللی همچون گردهمآیی گالریها، فروش حرفهای آثار، ارتباط مستقیم هنرمند و مجموعهدار، امکان شبکهسازی میان متخصصان و شکلگیری جریان مخاطبسازی دیده می شود. اما تفاوت ما در این رویداد با فضای بین المللی در این است که مدل «فیر» بر اساس واقعیت اقتصادی ایران طراحی شده است.
بهجای ساختن نسخهای کوچک از فیرهای جهانی، تلاش کردیم آرتفِری ایجاد کنیم که با ظرفیت ایران هماهنگ باشد، ولی استاندارد جهانی را از دست ندهد. این یعنی رویداد هم بومی است، هم بینالمللی؛ هم به اقتصاد هنر ایران پاسخ میدهد، و هم با اصول «فیرسازی» حرفهای سازگار است.
آیا آرتفِر تهران با رویکرد «کیوریتوریال» برگزار می شود؟
بله، اما کیوریتوریال به معنای کلاسیکِ حذف و انتخاب سختگیرانه نیست. هسته «کیوریتوریال فیر» «ماده» است؛ مادهای که بهصورت طبیعی تنوع رشتهها را در یک گفتوگوی مشترک گرد هم میآورد. تمرکز بر کاغذ، در حقیقت یک کیوریشن مفهومی است، ما رویداد را طوری طراحی کردیم که همهچیز حول زبان ماده شکل بگیرد، نه حول سبک یا ژانر، این نگاه باعث میشود آرتفِر رویکردی منسجم داشته باشد، اما آزادی و نقش گالریها نیز حفظ شود. کیوریشن ما جهتدهنده، نه محدودکننده است.
مفهوم رویکرد اُپن پیپر Open paper در این دوره از آرت فر تهران چیست؟ آیا میتوان آن را «کاغذ باز» ترجمه کرد؟
اُپن پیپر یک اصطلاح تکمعنا نیست و معادل فارسی مستقیمی ندارد. ترجمه «کاغذ باز» تنها بخش کوچکی از مفهوم را منتقل میکند. اُپن پیپر یعنی باز کردن مرزهای کاغذ، یعنی گشودن کامل ظرفیتهای این ماده از منظر هنری، اقتصادی، تاریخی و حتی محیطزیستی. یعنی اینکه کاغذ یک سطح ساده یا ماده تمرین نیست، بلکه مدیومی است که میتواند هویت یک آرتفِر را بسازد. اُپن پیپر برای هنرمندان، برای گالریها، برای مخاطبان و برای اقتصاد هنر به معنای باز بودن میدان است.
چند نگارخانه، انجمن و ناشر در آرت فر تهران حاضرند؟ حضور آنها با فراخوان بوده یا انتخاب؟
در این دوره بیش از چهل گالری از تهران و شهرستانها حضور دارند. در کنار آنها، دو انجمن تخصصی مهم کشور یعنی انجمن تصویرگران و انجمن طراحان گرافیک ایران نیز حاضر هستند. چند ناشر و استودیوی پژوهشی و هنری فعال در حوزه کاغذ نیز مشارکت دارند. نحوه انتخابها ترکیبی بوده است. بخش عمدهای از گالریها با فراخوان تخصصی انجمن وارد شدند و بخشی نیز بر اساس سابقه حرفهای، کیفیت فعالیت و نقش اثرگذارشان در حوزه هنرهای کاغذی دعوت شدند. هدف ما این بود که ترکیبی متنوع اما منسجم تصویری واقعی از اکوسیستم هنر ایران ساخته شود.
نشستهای تخصصی، تاکها و ورکشاپها چه نقشی در این دوره دارند؟
بخش دانشی آرتفِر تهران یکی از نقاط قوت رویداد است. این دوره شامل نشستهای تخصصی اقتصاد هنر، گفتوگوهای موضوعی (تاکها) و چند ورکشاپ تخصصی درباره تکنیکهای کاغذی، آرشیو و نگهداری، قیمتگذاری آثار و توسعه حرفهای هنرمندان است.
این بخش آرتفِر را، از یک رویداد صرفاً فروشمحور به یک میدان آموزشی و پژوهشی تبدیل میکند. در جهانی که «فیرها» به سمت افزودن «محتوا» حرکت کردهاند، این رویکرد برای ایران ضروری بود. آرتفِر تهران فقط آثار را نشان نمیدهد؛ «دانش» را نیز تولید و منتقل میکند.
آرتفِر تهران چه نگاهی به محیط زیست دارد؟
کاغذ بهعنوان ماده اصلی این دوره، از منظر محیطزیست نیز مزیت دارد. در زمانهای که فیرهای بزرگ جهان از ردپای کربنی، حملونقل سنگین و آلودگی حاصل از سازههای عظیم انتقاد میشوند، انتخاب کاغذ یک تصمیم مسئولانه است. زیرا آثار کاغذی سبکترند و حملونقل آنها مصرف انرژی کمتری دارد. نیاز به سازههای سنگین نمایش کمتر است. تولید اثر، مواد شیمیایی و آلاینده کمتری مصرف میکند. امکان بازیافت یا بازگشت به چرخه مواد بیشتر است. فضاهای سبز هنری با این مدل تقویت میشوند. در یک لایه عمیقتر، اُپن پیپر با این انتخاب وارد گفتوگوی جهانی «پایداری در هنر» میشود. این نگاه محیطزیستی بخشی از هویت فیر است، نه یک شعار.
دیدگاهتان را بنویسید