دیپلماسی استانی، راهبرد عملی دولت چهاردهم برای افزایش تعامل با همسایگان
به گزارش یونا، دیپلماسی استانی و استفاده از ظرفیت استان های کشور برای توسعه و تعمیق روابط با کشورهای همسایه و دوست در حوزه های مختلف بویژه اقتصادی و تجاری بخشی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به شمار میرود و دولت چهاردهم به آن تاکید ویژه ای دارد، از سالهای ابتدایی پس از پیروزی انقلاب، نگاه دولت به بهرهگیری از ظرفیتهای محلی و بهویژه همسایگان، یک نگاه ویژه، جدی و اصولی بوده است.
یکی از اهداف اصلی دیپلماسی استانی توسعه استان ها و مناطق مرزی است. هنگامی که مردم این مناطق در فرآیند دیپلماسی مشارکت داده میشوند و کسبوکارهای جدیدی شکل میگیرد، رونق اقتصادی ایجادشده میتواند با استقبال عمومی مردم همراه شود.
به دلیل منافع مشترک، ارتباطات اقتصادی و بازرگانی و مسائل امنیت مرزی، استفاده از ظرفیتهای استانها در چارچوب سیاست همسایگی، یک ضرورت بهشمار میآید.
جمهوری اسلامی ایران دارای ۱۶ استان مرزی است که از میان آنها، ۹ استان تنها مرز زمینی (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان رضوی، خراسان شمالی، کرمانشاه، کردستان، ایلام و خراسان جنوبی ) دارند، ۳ استان مرز دریایی (مازندران، هرمزگان و بوشهر) با همسایگان دارند و ۴ استان هم هر دو مرز زمینی و دریایی (گیلان، گلستان، سیستان و بلوچستان و خوزستان) را با همسایگان ایران دارا هستند.
بنابر این بهره بردن از ۱۵ کشور همسایه که در جوار ۱۶ استان مرزی کشور قرار دارند و بیشتر آنها از اشتراکات فرهنگی، تاریخی و دینی با ایران برخوردار هستند، فرصت بسیار ارزنده و مناسبی را در اختیار دستگاههای مختلف اجرایی کشور برای رشد و توسعه شرایط اقتصادی و تجاری فراهم خواهد کرد.
مسعود پزشکیان رئیسجمهوری ۱۴ آبان ماه در دیدار با استاندار و اعضای مجمع نمایندگان استان کرمان، ضمن تأکید بر اهمیت «دیپلماسی استانی»، تفویض اختیار به استانها را راهکاری اساسی در راستای رفع خودتحریمیها دانست و گفت: استانهای مرزی ظرفیتهای بسیار بالایی دارند و با بهرهگیری مناسب از اختیارات تفویضشده میتوانند نقش مؤثری در عرصه منطقهای و اقتصادی ایفا کنند.
استانها به دلیل شناخت دقیقتر از نیازهای محلی، مرزها، ظرفیتهای تجاری و فرهنگی و نزدیکی جغرافیایی به طرف مقابل، میتوانند نقش مؤثری در افزایش مبادلات و تقویت روابط ایفا کنند.
عباس عراقچی وزیر امورخارجه کشورمان اسفند ۱۴۰۳ از آغاز رویکرد جدیدی در این وزارتخانه به نام دیپلماسی استانی به ویژه در استانهایی که مرز مشترک با کشورهای همسایه دارند، خبر داد و گفت: وزارت خارجه بنا دارد همه استانهایی که مرز مشترک با کشورهای همسایه دارند با استان های همجوار در آن سوی مرز، تعاملات و رفت و آمدهای دیپلماتیک برقرار کند.
دیپلماسی استانی حلقه وصل جمهوری اسلامی ایران و همسایگان
دیپلماسی استانی میتواند حلقه وصل میان جمهوری اسلامی ایران و همسایگان باشد زیرا بسیاری از استانهای مرزی ما با استانهای همجوار در شرق، غرب، شمال و جنوب ارتباطات گسترده دارند.
حمید قنبری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه با تاکید بر این که باید برای جبران فعالیت های تولیدکنندگان واقعی تلاش کنیم، تصریح کرد: معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در دولت چهاردهم بدنبال توسعه اقتصادی، تولیدات صادرات محور را مورد حمایت ویژه قرار می دهد.
معاون وزیر امور خارجه با اظهار این که توسعه اقتصادی و پایداری آن روابط بین المللی کشور را دوچندان می کند، اظهار داشت: به همین دلیل طبق رویکرد دولت، وزارت امور خارجه درخصوص رفع مشکلات اقتصادی تولید کنندگان که محصول صادرات محور دارند حمایت ویژه می کند.
جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این که تقویت دیپلماسی اقتصادی و گشودن مسیرهایی تازه برای رشد اشتغال و تولید داخلی است تصریح کردند که دیپلماسی استانی به معنای بهرهگیری از ظرفیتهای استانهای مرزی در راستای اهداف سیاست خارجی است.
موضوع بازارچه های مرزی، اقتصاد محلی در دو سوی مرز و نقش استان های همجوار جدی تر دنبال شود
جمشید قلاوند نماینده اندیشمک و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در این زمینه گفت: دیپلماسی ابعاد گستردهای دارد، بهویژه در حوزه همسایگان و کشورهایی که با ما مرز مشترک دارند؛ مانند عراق و ترکیه، و همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس، با توجه به اشتراکات فرهنگی، دینی و تاریخی این کشورها با جمهوری اسلامی ایران، توسعه روابط با آنها یک الزام عمومی به شمار میرود.
قلاوند با تاکید بر این که دیپلماسی دامنه وسیعی دارد و حوزههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را در بر میگیرد اظهار داشت: برخی جنبههای آن امروز برای کشور ضرورت پیدا کرده است؛ بهویژه در شرایط فعلی و در موضوع تحریمها که آسیبهای جدی به زیرساختها و اقتصاد کشور وارد کردهاند. در چنین وضعیتی، طبیعی است که ما به همسایگان خود نیاز داریم و باید مراودات و تعاملات گستردهتری را دنبال کنیم.
این نماینده استان مرزی خوزستان تاکید کرد: در همین راستا، آقای عراقچی وزیر امور خارجه اقدامات درستی انجام دادهاند. به هر حال، ما با کشور عراق پیوندهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی عمیقی داریم و لازم است این روابط بهویژه در بخش اقتصادی نیز بهصورت عملیاتی و مؤثر فعال شود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر، آنچه در بازار مشاهده میشود، کشورهایی مانند ترکیه و برخی دیگر از همسایگان، حضور فعالتری دارند. بنابراین ضروری است موضوع بازارچههای مرزی، اقتصاد محلی در دو سوی مرز و همچنین نقش استانهای همجوار بهصورت جدیتری دنبال شود.
با کشورهای حوزه خلیج فارس مناسبات خوبی داریم
این نماینده مجلس تاکید کرد: در حوزه دریا نیز وضعیت به همین شکل است. ما با کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله عربستان، امارات، کویت، قطر و عمان مناسبات خوبی داریم و انشاءالله بتوانیم این روابط را در زمینه اقتصاد و مبادلات تکنولوژیک بیش از پیش توسعه دهیم؛ موضوعی که تأکید ویژهای بر آن دارم.
به دلیل روابط فرهنگی گسترده، اقوام ایرانی از جمله عربهای خوزستان و بختیاریها از دیرباز با کشورهای همسایه مانند عراق، کویت و امارات تعامل و ارتباط دو سویه ضروری است و باعث بهبود وضعیت استان می شود
قلاوند ادامه داد: بازتاب و پیامد این رویکرد بهویژه در استان خوزستان بسیار حائز اهمیت است. خوزستان استانی پهناور و گسترده است و نقش مهمی در اقتصاد ملی ایفا میکند. حتی مسائل مرزی، آبی، دریایی و رودخانهای آن ابعادی ملی و فراتر از سطح استانی دارند. در حوزه اقتصاد نیز، این استان پس از تهران جایگاه ویژهای در کشور دارد. بنابراین لازم است نوعی استقلال و اختیار در ارتباطات دوسویه میان این استان و استانهای همجوار کشورهای همسایه برای آن در نظر گرفته شود؛ موضوعی که از گذشته نیز وجود داشته و اخیراً با سفرهای آقای استاندار تقویت شده است.
عضو مجمع نمایندگان خوزستان گفت: از سوی دیگر، به دلیل روابط فرهنگی گسترده، اقوام ایرانی از جمله عربهای خوزستان و بختیاریها از دیرباز با کشورهای همسایه مانند عراق، کویت و امارات ارتباط داشتهاند. همچنین بوشهریها و سرمایهگذاران ایرانی از گذشته در این کشورها فعالیتهای مهم اقتصادی داشتهاند. این تعامل و ارتباط دوسویه ضروری است و قطعاً به بهبود وضعیت استان کمک خواهد کرد.
قلاوند افزود: در نهایت با تقویت دیپلماسی استانی و مرزی، نوع مبادلات اقتصادی بهگونهای خواهد بود که منافع هر دو طرف تأمین شود و آثار مثبتی به همراه داشته باشد
فعالتر شدن دیپلماسی مرزی، تأثیرات بسیار مهمی در حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی استان ها در دو کشور خواهد داشت
عبدالغفور امان زاده نماینده گرگان و آق قلا و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در این راستا گفت: منطقه مورد نظر ما در یک نوار مرزی قرار دارد، در استان گلستان، گمرکی فعال به نام اینچهبرون وجود دارد که با کشور ترکمنستان ارتباط مستقیم دارد و مردم دو سوی مرز نیز دارای اشتراکات فرهنگی، قومی و مذهبی هستند.
وی افزود: در این بخش، منطقه آزاد تجاری نیز در حال شکلگیری است و اقدامات اجرایی آن در حال انجام است. این گمرک به شبکه ریلی، راهآهن و مسیرهای جادهای متصل است و از سوی دیگر، ارتباط دریایی ما نیز با ترکمنستان برقرار است.
نماینده گرگان و آق قلا در مجلس ادامه داد: بنابراین از نظر زیرساختی، شرایط مطلوبی برای توسعه روابط با این کشور همسایه وجود دارد. اگر روابط دیپلماتیک در جایگاه اصلی خود قرار گیرد و تعاملات میان ایران و ترکمنستان بهدرستی شکل بگیرد، بدون تردید از نظر فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و بهویژه اقتصادی، ظرفیتهای بالقوهای بالفعل خواهد شد و این یک حرکت رو به جلو برای منطقه خواهد بود.
این نماینده استان مرزی کشورمان تاکید کرد: در سالهای ابتدایی بازگشایی مرز، تبادلات مسافری میان دو کشور وجود داشت و رفتوآمدها به نسبت آسانتر انجام میشد؛ ایرانیها به ترکمنستان سفر میکردند و شهروندان ترکمن نیز به ایران میآمدند. اما با شیوع کرونا، این روند متوقف شد و متأسفانه تا امروز به شکل گذشته از سر گرفته نشده است. از طرف ایران مشکلی وجود ندارد، اما طرف ترکمنستان محدودیتهایی اعمال کرده است.
امان زاده تاکید کرد: بنده بهعنوان نایب رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و ترکمنستان سفرهایی به ترکمنستان داشتهایم و مذاکراتی انجام دادهایم. همچنین حدود یک ماه پیش، در شهر بالکانآباد نمایشگاهی از سوی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد که به همراه استاندار و جمع قابل توجهی از مسئولان اقتصادی و فعالان بخش خصوصی در آن حضور داشتیم. نگاه جمهوری اسلامی ایران کاملاً روشن است؛ هرچه سریعتر باید این ارتباطات و تعاملات توسعه پیدا کند و این دروازه ارتباطی بهصورت فعال و مستمر ادامه یابد.
افزایش ارتباط با ترکمنستان، ارتباط با کشورهای حوزه اوراسیا مانند روسیه و چین را تسهیل می کند
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تصریح کرد: درصورت فعال شدن این مسیر، ارتباط ایران با کشورهای همجوار در حوزه اوراسیا، همچنین روسیه و چین نیز تسهیل خواهد شد. همه این موارد در نهایت به دیپلماسی قوی و تعامل مؤثر میان وزارت خارجه های دو کشور ایران و ترکمنستان بازمیگردد.
وی گفت: ما در حد وظایف نمایندگی خود، دیپلماسی پارلمانی را فعال و تلاش کردهایم ارتباطات را برقرار کنیم. اکنون ضروری است دیپلماسی سیاسی نیز با قدرت بیشتری وارد میدان شود که البته اقداماتی در این زمینه آغاز شده است. فعالتر شدن این دروازه ارتباطی، تأثیرات بسیار مهمی در حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی خواهد داشت.
این نماینده مجلس تصریح کرد: ما علاقهمند هستیم این ارتباط هرچه سریعتر فعال شود. اخیرا نیز رئیسجمهور ایران در اجلاسی که در ترکمنستان برگزار شد حضور داشتند و امیدواریم گفتوگوهای مؤثری در زمینه توسعه تعاملات انجام شده باشد که نتیجه آن به توسعه منطقه کمک کند.
سفر رئیس جمهور به ترکمنستان به توسعه تعاملات میان دو کشور کمک کرده و باعث تقویت روابط استان های مرزی می شود
امان زاده درمورد ضرورت تقویت بازارچه های مرزی گفت: اگر این ارتباطات بهخوبی برقرار شود و تعاملات افزایش یابد، همچنین ورود مسافران چمدانی که در حال حاضر امکان تردد ندارند تسهیل شود و از نظر روادید نیز برای ترکمنستان مشکلی وجود نداشته باشد، قطعاً بازارچه مرزی فعال خواهد شد.
بازارچه های مرزی تقویت شود
این نماینده مجلس تصریح کرد: در حال حاضر، بازارچه موجود بیشتر جنبه سنتی دارد؛ به این معنا که کالاهایی که در داخل کشور برای مصرف و تفریح مردم وجود دارد عرضه میشود، اما از سوی ترکمنستان، ورود کالاها بسیار محدود است.
امان زاده گفت: اگر مسیر ارتباط مسافری از آن سوی مرز فعال شود و از طرف ایران نیز موانع دیپلماتیک و روادیدی برطرف گردد، بدون تردید این بازارچه بهصورت کامل فعال خواهد شد.
نمایندگان مردم گرگان و آق قلا اظهار داشت: در حال حاضر، زیرساختهای مناسبی در این منطقه وجود دارد و بازارچه از نظر فیزیکی و اجرایی آماده است، ارتباطات در گذشته بسیار فعالتر بود، اما در حال حاضر به سطحی نرسیده که بتوانیم انتظارات مورد نظر را از آن داشته باشیم. ما انتظار داریم این ارتباطات گستردهتر و مؤثرتر شود.
وی تاکید کرد: بازار چمدانی عمدتاً مربوط به مسافران مرزی است. پیش از این، ویزاهای ۱۰ تا ۱۵ روزه برای شهروندان ایرانی صادر میشد که امکان تردد در یک نوار مرزی و محدوده شهری مشخص را فراهم میکرد. از سوی دیگر، برای شهروندان ترکمنستان نیز مجوز ورود به ایران صادر میشد و این ویزاها متفاوت از ویزاهای رسمی و عمومی بود و صرفاً برای ساکنان مناطق مرزی در نظر گرفته میشد.
امان زاده افزود: این روند در سالهای ابتدایی برقرار بود، اما با شیوع کرونا، محدودیتهایی در گذرگاههای مرزی ایجاد شد و متأسفانه پس از آن نیز این مسیرها بهطور کامل بازگشایی نشد. در حالی که اگر مجدداً ویزای مرزی برقرار شود ـ که با روادید اصلی متفاوت است ـ میتواند نقش مهمی در بهبود معیشت ساکنان مرزنشین ایفا کند. این ویزاها مخصوص افرادی بود که در محدوده مشخص مرزی زندگی میکردند و امکان تردد کوتاهمدت و چندروزه را داشتند.
ضرورت از سرگیری بازار چمدانی در مرز گلستان و ترکمنستان
نماینده مردم گرگان و آق قلا تاکید کرد: در قالب این ارتباطات، مرزنشینان میتوانستند بهصورت محدود و غیرتجاری، مثلاً در حد ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ کیلوگرم کالا، اجناسی را با خود جابهجا کنند؛ کالاهایی که جنبه تجاری سازمانیافته نداشت و صرفاً به بهبود معیشت خانوارهای مرزی کمک میکرد. به همین دلیل از آن بهعنوان «بازار چمدانی» یاد میشود. فعال شدن دوباره این سازوکار، میتواند تأثیر مثبتی بر زندگی مرزنشینان داشته باشد، اما در حال حاضر این روند متوقف شده است.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تصریح کرد: ما در این خصوص مذاکراتی انجام دادهایم و از سوی مجلس ایران نیز اعلام آمادگی شده که این موضوع پیگیری شود، اما مقرر شده مسیر دیپلماتیک خود را طی کند.
امان زاده گفت: در حوزه حملونقل نیز، در حال حاضر پرواز مستقیم منظمی به ترکمنستان وجود ندارد. پیشتر پرواز مستقیم میان ترکمنستان و گرگان برقرار بود، اما اکنون متوقف شده است. گاهی اوقات پروازهایی از تهران انجام میشود که بیشتر به مناسبتهای خاص، فعالیتهای تجاری محدود یا برگزاری نمایشگاهها صورت میگیرد و پروازهای هفتگی یا روزانه در حال حاضر وجود ندارد.
ضرورت استفاده از ظرفیت علما، معتمدین و نخبگان محلی در مناطق مرزی برای گسترش روابط
عثمان سالاری نماینده مردم تربت جام، تایباد و باخرز و صالح و نایب رئیس حقوقی و قضایی مجلس در این راستا با بیان اینکه هنوز برداشت دقیق و درستی از دیپلماسی مرزی وجود ندارد،گفت: وقتی از دیپلماسی مرزی سخن گفته میشود، منظور صرفاً این نیست که مقامات اجرایی شهرستان یا استان وارد عمل شوند و بهتنهایی دیپلماسی را پیش ببرند. مراد و منظور این است که از تمامی ظرفیتها و پتانسیلهای مناطق مرزی برای تحقق حسن همجواری و توسعه روابط با کشورهای همسایه استفاده شود.
این نماینده استان مرزی کشورمان اظهار داشت: یکی از این ظرفیتها، علما، معتمدین و نخبگان محلی مناطق مرزی هستند. معمولاً در مناطق مرزی، به دلیل مراودات مستمر، تشابهات فرهنگی، قومی و مذهبی، ساکنان دو سوی مرز همسویی و همراستایی زیادی با یکدیگر دارند. بهعنوان نمونه، درمورد افغانستان صحبت میکنم؛ کشوری با جمعیتی حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر که طی سالهای طولانی، اتباع آن بهویژه در مناطق مرزی ایران حضور داشتهاند.
سالاری تصریح کرد: در دورهای که افغانستان تحت سلطه کمونیستها بود، حضور مجاهدین و مهاجران افغان در ایران باعث شکلگیری نوعی درهمتنیدگی فرهنگی عمیق میان دو ملت شد، ما بارها تأکید کردهایم که باید از ظرفیت علما و معتمدین محلی استفاده شود، اما متأسفانه عملیاتی نشده است.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه حتی در جلسات سیاستگذاری و برنامهریزی و کمیتههای تخصصی در این موضوع نیز از نظرات نمایندگان مردم استفاده نمی شود ، تصمیمها بر اساس تشخیصهای درونسازمانی گرفته میشود و همان روند و روال قدیمی ادامه پیدا میکند.
این نماینده مجلس تصریح کرد: این رویکرد سنتی که از گذشته پیگیری شده، موجب شده حداقل در مورد کشوری مانند افغانستان، نتوانیم به روابطی مطلوب، ملموس و عملی دست پیدا کنیم؛ روابطی که خروجی مثبت و قابل لمس برای مردم داشته باشد.
سالاری گفت: دولت و کسانی که بهصورت رسمی و قانونی مسئول تصمیمگیری و تصمیمسازی هستند، بهطور جدی و بههنگام باید به پای کار بیایند و اقدام عملی متناسب با شرایط انجام دهند، تا این کار انجام نشود نمیتوان انتظار تحول اساسی داشت.
دیدگاهتان را بنویسید